Afgelopen maand was het weer mogelijk voor de leden van de “Dutch Touch” gemeenschap in Nederland om fysiek elkaar te ontmoeten, deze keer op de Universiteit van Utrecht. Voor een wetenschappelijk onderzoeksgroep die aanraking, en met name affectieve aanraking in de breedste zin van het woord, bestudeert wel een ‘raison d’être’. Een grote en vooral diverse opkomst van leden dit jaar. Onder andere, naast leden afkomstig van de Universiteit Utrecht, de TU Delft, Universiteit Twente, de TU Eindhoven (met name het Expertise Centrum Dementie & Technologie), TNO, en Vilans, zijn ook een filosoof, een haptotherapeute, en zelfs enkele leden uit de wereld van de kunst aanwezig.
Gemedieerde aanraking
Onderwerpen zoals gemedieerde aanraking komen aan bod; dit is een aanraking die niet rechtsreeks van huid op huid gebeurt maar ervaren wordt via een apparaat, voorwerp, of kledingstuk dat als intermediair fungeert. In het voorbeeld van een zgn. tactile sleeve (zie foto) betreft het tril-apparaatjes die je kunt verbinden met telefoon of computer, waarmee je op afstand een streling kunt nabootsen.
Aanraking als communicatiemiddel in de zorg
Natuurlijk is er ook veel aandacht voor het weldadig effect van aanraking voor de persoon met een beperking, zoals dementie of autisme. Bij specifiek lichaamsgerichte therapievormen, zoals haptotherapie, houdt men zich direct bezig met aanrakingen, voelen en direct lichamelijk contact om zo het psychologisch welbevinden te bevorderen. Voor een persoon die leeft met dementie is tast en aanraking een onmisbare schakel omdat dit zintuig bij vergaande cognitieve en lichamelijke achteruitgang een belangrijk communicatiemiddel is dat nog intact blijft, en tevens een heel direct en betekenisvol contact mogelijk maakt. Naast de therapeutische behandeling door een haptotherapeute kan het dagelijks aanraken, zoals via knuffels of via het vasthouden van een hand, een bijzondere manier van de persoon met dementie zijn om zich te uiten, te communiceren en sociaal contact met de buitenwereld te bewerkstelligen. Bij het Expertise Centrum Dementie & Technologie behoort dit onderzoek naar de positieve effecten van aanraking ook tot één van de speerpunten van het centrum. We doen hierbij onderzoek via bijvoorbeeld observaties in verpleegtehuizen naar sociale aanrakingen, maar ook kwalitatieve studies naar de effecten van interacties met bestaande technologie, zoals het welbekende robotkatje in de dementiezorg. Ook onderzoek en ontwikkeling van nieuwe mogelijkheden komt bij het ECDT aan bod, zoals een speciale handschoen “Mano” (zie foto) die een aanraking van een hand kan simuleren. Deze onderzoeken worden altijd in intensieve samenwerking met het personeel en bewoners van verpleegtehuizen uitgevoerd, om zo samen tot diepere inzichten en betere oplossingen te komen.
Schreeuw om aandacht voor aanraking in de kunstwereld
Tijdens de conferentie in Utrecht leren we ook een vrij nieuwe en revolutionaire invalshoek van het gebruik van tast kennen. In de wereld van de kunst kijkt men op een bijzondere manier naar de belevingen van aanrakingen op en door het lichaam. Laura A Dima, een multidisciplinaire kunstenares uit Roemenië ontwerpt bijzondere (kunst) voorwerpen waarin de kracht en magie van lichamelijke aanraking en liefde getoond worden.
Ook aanwezig zijn de kunstenaars en wetenschappers Karen Lancel en Hermen Maat uit Amsterdam, beiden ook lid van de Dutch Touch Community. Karen en Hermen focussen zich op een nieuw ontwerp van een technologie die gemedieerde sociale aanraking mogelijk maakt en die gelijktijdig door meerdere deelnemers kan worden ervaren. Bij de multidisciplinaire bouw van dit bijzonder ontwerp nemen ze met name het belang van emotioneel en lichamelijk welzijn van de mens als uitganspunt. Denk daarbij aan medemensen die door ziektes zoals dementie, autisme of een trauma eenzaam zijn, zich geïsoleerd voelen, of mensen die gewoon graag letterlijk en figuurlijk contact willen “voelen” en ervaren. Op dit moment rondt Karen op dit onderwerp haar PhD-onderzoek af aan de TU Delft. Lancel en Maat’s werk verwerft internationaal veel aandacht en erkenning, onder andere op de Venice Biennale
Zo blijft de kracht van intermenselijke aanraking ons boeien, als wetenschappers, kunstenaars, designers, en als mens. Aanraking kan ontspanning brengen, steun en liefde geven, en eenzaamheid tegengaan, ongeacht onze leeftijd of geestelijke gesteldheid. Het kost zo weinig, en geeft zo veel.
Ans Tummers.