We geven het woord aan twee bijzondere mensen die werkzaam zijn in de zorg. Zij houden zich als team bezig met het onderzoeken en implementeren van technische innovaties in de woonzorglocaties en wijkzorg van Savant Zorg. Savant Zorg is een zorgaanbieder in de regio Zuidoost-Brabant en levert een breed pakket aan diensten voor zorg, wonen en welzijn, zowel thuis als in woonzorgcentra.
We spreken met Anke van Bommel, adviseur Zorg en Technologie en daarnaast nog werkzaam als wijkverpleegkundige, waar zij zorg levert bij de mensen thuis. Ook spreken we met Richard Dehne, fulltime adviseur Zorg en Technologie en voorheen werkzaam als verpleegkundige bij mensen met dementie in een van de woonzorglocaties van Savant Zorg.
Het Thuisgevoel
Wij treffen elkaar in Nuenen bij woonzorgcentrum Savant van Lenthof, een modern gebouw (2017) met 30 appartementen, gemeenschappelijke ruimtes en een tuin. Een beschermde omgeving met maximale bewegingsvrijheid, speciaal voor mensen met dementie, waarbij regie over het eigen leven centraal staat. De appartementen worden ingericht zoals thuis met veel herkenningspunten waardoor het geborgen “thuisgevoel” behouden blijft. Richard vertelt al snel dat de uitganspunten van positieve gezondheid leidraad zijn in de visie en missie van Savant Zorg. Daarmee zetten ze mogelijkheden, menselijke veerkracht en zingeving centraal, in plaats van een focus op ziekte of belemmeringen. Dat spreekt ons als ambassadeurs van warme technologie natuurlijk meteen aan!
Richard: “Er wonen in dit gebouw mensen met dementie die al meer dan 5 jaar op deze locatie verblijven, terwijl de “normale” gemiddelde verblijfsduur in een verzorgingstehuis 9 maanden betreft.”
De slimme medicijndispenser geeft ruimte
Om deze missie in de dagelijkse zorgpraktijk van Savant te laten slagen wordt er al een paar jaar gebruik gemaakt van technologie om het leven van de cliënt, maar ook het werk van de zorgprofessional, aangenamer te maken. Een goed voorbeeld hiervan is het toepassen van de medicijndispenser, enkele jaren geleden geïntroduceerd bij Savant Zorg en tevens de afstudeeropdracht van Anke tijdens haar duale HBO Verpleegkunde vervolgopleiding. Het viel Anke toen op dat er nog maar weinig technologie aan de orde kwam; de medicijndispenser was toen een van de eerste echte “spannende” toepassingen die zij tijdens haar opleiding onder de loep nam.
Anke: “Er is zoveel meer mogelijk!”
Anke heeft na haar afstuderen haar draai gevonden binnen de wijkverpleging van Savant en houdt van het afwisselende werk: “Elke dag is anders, je komt bij de mensen thuis en je hebt vooraf geen idee wat je tegen gaat komen!”
Na haar geslaagde afstudeeropdracht is haar affiniteit met technologie gegroeid en vraagt ze zich af wat technologie nog meer kan toevoegen om nog betere zorg te kunnen leveren; zorg die zoveel mogelijk afgestemd wordt op de persoonlijke wensen van de cliënt. Onbekendheid van technologie maakt veelal onbemind; er is nog veel te winnen op het gebied van acceptatie, eveneens binnen de teams. Ook opleidingen in de zorg die al eerder bij de leerlingen zorgtechnologie promoten zouden hier een grotere rol in kunnen spelen.
Met haar enthousiasme vindt ze aansluiting bij haar collega Richard Dehne, die al wat langer werkzaam is in de zorg, en net als Anke geïnteresseerd in het gebruik van technologie in deze bijzondere setting. Richard heeft gewerkt met verschillende generaties alarmerings- en signaleringssystemen om te kijken welk systeem het best passend is om verder uit te rollen binnen de overige woonzorglocaties van Savant Zorg. Hij vraagt zich dan ook al snel af hoe zo’n systeem beter en meer persoonsgericht opgezet kan worden. Hij heeft bij Fontys de opleiding Zorg en Technologie gevolgd, en zo is de “adviseur Zorg en Technologie” geboren binnen Savant Zorg. Samen met Anke, die haar kennis en affiniteit vanuit de opleiding meeneemt, vormen ze het team ‘Zorg en Technologie en Innovaties’ van Savant.
Beeldschermzorg… voor cliënt én wijkverpleegkundige
Een tweede functionele ondersteuning in de wijkverpleging vormt “beeldschermzorg”, waarbij een zorgmedewerker via een tablet een cliënt uit de wijk hulp en zorg op afstand kan bieden bij dagelijkse (verpleegtechnische) handelingen, ondersteuning en herinneringen. De inzet van wijkverpleging wordt daarmee efficiënter en de cliënten in de wijk behouden meer eigen regie. Zorg via een beeldscherm biedt de cliënt meer vrijheid omdat zij ook niet meer hoeven te wachten op het bezoek van de medewerker en zelf een afspraak kunnen inplannen voor een gewenst contactmoment. De druk op de wijkverpleging neemt af en de veiligheid en welzijn van de cliënt worden gewaarborgd. Uiteraard zijn niet alle cliënten in de wijk geschikt voor deze technologische toepassing en zijn sommige mensen, met name mensen in verder gevorderd stadium van dementie, meer gebaat bij een fysiek bezoek van de wijkverpleging.
Het mes snijdt aan twee kanten, wanneer je kunt werken met een client in de wijk via een beeldscherm vanuit je eigen huis, zonder fysieke belasting, biedt dit de mogelijkheid om toch nog als professional aan het werk te kunnen blijven. Anke vertelt trots hoe op deze manier een uitgevallen collega weer sneller aan het werk kon, met minder stress en fysieke klachten. Een win-win voor de collega, voor Savant Zorg, en natuurlijk voor de cliënten in de wijk. Savant Zorg is vooruitstrevend in dit concept om eigen mensen uit het verzuim te halen, door hen in te zetten voor beeldschermzorg.
Leefstijlmonitoring: van alarmering tot persoonlijk hulpmiddel
Met behulp van sensoren, bijvoorbeeld op de voordeur of het toilet krijgt men inzicht in het leefpatroon van de cliënt. In verband met privacy genereert de sensor overigens geen echte beelden van de bewoners; alleen bewegingsveranderingen worden gemonitord en zijn inzichtelijk in een app/dashboard.
Volgens Anke wordt dit systeem nog niet breed omarmd door de mantelzorgers terwijl juist vroege inzet tot veel winst kan leiden bij het opsporen van bijvoorbeeld dementie of een lichamelijke ziekte. Denk bijvoorbeeld aan de registratie van veelvuldig toiletgebruik dat een indicatie kan betekenen voor een vroege blaasontsteking. Ondanks het succes van de inzet van leefstijlmonitoring bij een aantal cliënten stagneert het gebruik op dit moment enigszins. Er is nog geen duidelijkheid waardoor dit komt, maar er wordt aan gewerkt om inzicht te krijgen in de wensen en verlangens van alle betrokkenen: de mantelzorger, de wijkverpleging, de casemanager en natuurlijk de bewoner zelf. Deze laatste, de cliënt in de wijkzorg, wordt tot nu toe in dit specifiek beslissingsproces nog niet echt meegenomen, maar daar komt verandering in door de introductie en implementatie van het systeem te optimaliseren op een wijze waarbij alle betrokkenen zich gehoord weten en senang voelen.
Binnen de woonzorglocaties van Savant werkt men al langer met een alarmeringssysteem met vergelijkbare sensoren, genaamd CLB. Dit zijn voornamelijk val- en bewegingssensoren die ingezet wordt afhankelijk van de persoonlijke situatie van de bewoner. Bijvoorbeeld een dame die heel vaak ‘s nachts onrustig is en dit passend is voor de bewoner wordt deze niet gecontroleerd, maar als blijkt dat ze na drie kwartier nog niet terug in bed ligt, wat normaal wel het geval is, gaat de nachtdienst even kijken. Elke bewoner heeft zo een eigen cliëntprofiel waarbij na een melding wel of niet ingegrepen wordt.
Richard: “Je kan de sensoren van CLB gebruiken op het moment dat het nodig is, een soort van plug en play.”
Zorgtechnologie, tenzij…
Vanuit de directie van Savant is “zorgtechnologie” als belangrijk onderdeel opgenomen in het koersplan en is men overtuigd van het belang van de inzet hiervan. Maar Richard en Anke zien ook duidelijk de uitdagingen om technologie succesvol in te zetten in de zorgpraktijk. Kennis en (on)bekendheid bij de betrokkenen spelen een rol, gelukkig zien we dat op de MBO en HBO Verpleegkunde opleidingen ze steeds beter inspelen op een toekomst waar technologie een grotere rol in de zorg gaat spelen. Maar daarnaast spelen er ook andere uitdagingen en percepties een rol: “het personeel heeft het al erg druk, en dit komt er, voor het gevoel, bovenop”. Als het nog onduidelijk is wat de winst gaat zijn qua tijd of taakinhoud, terwijl er wel directe “tijdsinvesteringen en kosten” zijn om het een en ander aan te leren en in te passen, dan is dat een lastige positie, die begrijpelijk op weerstand kan stuiten. Voor de verpleegkundige kan het soms voelen dat innovaties van hogerhand worden bedacht en opgelegd, waarbij men te weinig betrokken wordt in het voortraject.
Richard: “De verpleegkundige wil zorgen, daarvoor ben je in het vak gegaan, maar wil je over 5 jaar de gestegen zorgvraag nog aan kunnen, dan moet er wel wat gebeuren.”
Hier ligt dan ook een belangrijke taak voor Anke en Richard, en hun collega’s. Ze timmeren hierbij flink aan de weg. Adviseurs bij andere organisaties worden door Anke en Richard actief benaderd en betrokken om met hen te delen welke technologieën er zijn en hoe ze gebruikt worden.
Richard: “Bij andere organisaties wordt met een vrijblijvende bijeenkomst georganiseerd en de beschikbare technologie getoond en uitgeprobeerd.”
Het mes snijdt aan twee kanten
Door de jaren heen zien we dat de zorgbehoefte in de wijkzorg en woonzorgcentra toeneemt terwijl er aan de andere kant “minder handen” in de zorg beschikbaar zijn. Ook de mensen met dementie streven ernaar om langer comfortabel en zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen met functionele ondersteuning, al dan niet op afstand. We zitten midden in een proces van anders werken en omdenken van de negatieve connotatie die uitgaat van woorden als “technologie”, “sensor” of “leefstijlmonitoring” naar de gelukkige bewoner die met behoud van autonomie langer in zijn eigen omgeving kan blijven wonen.
Anke: “Hoe gelukkiger de mensen waar we voor zorgen zijn, dat maakt ons ook gelukkiger.”
Een manier van denken dat naast de kwaliteit van leven voor de persoon met dementie ook de kwaliteit van werk kan bevorderen. Door gebruik van technologie kan de tijdsdruk op het zorgpersoneel verminderen, en is er meer ruimte voor warme aandacht, voor menselijk contact en betekenisvolle interacties. Dit kan positief bijdragen aan het werkplezier. Slimmer en efficiënter samenwerken in de zorg met behulp van arbeids- en tijdbesparende technologieën staat op die manier ook niet op gespannen voet met het psychosociaal welbevinden van de cliënt of van de professional. Integendeel zelfs.
Van technologische innovatie naar sociale innovatie
In de rol van adviseurs informeren Anke en Richard geregeld de mensen op andere locaties en luisteren op hun beurt naar de wensen en verlangens die er spelen binnen de muren van alle woonzorglocaties en wijkverpleging van Savant Zorg. Vanuit de werkvloer komen namelijk vaak de beste voorstellen en ideeën en het personeel wordt actief meegenomen in het proces van co-design. Technologische innovaties vereisen sociale innovaties – de veranderingen in vaardigheden, werkprocessen, management en samenwerking die nodig zijn om techniek succesvol te laten landen en effectief in te zetten, op de juiste plaats, op het juiste moment, en voor de juiste zorgvraag. Alleen door nauwe samenwerking met het zorgpersoneel en natuurlijk door het zorgvuldig betrekken van de persoon met dementie in dit proces kan voor alle betrokkenen een gelukkig ‘thuis” gecreëerd worden.
Ans Tummers-Heemels, Wijnand IJsselsteijn.
