We gingen in gesprek met collega’s en bestuurders uit het dementie-veld en de dementiezorg, en op bezoek bij top-universiteiten, zorgcentra, ziekenhuizen, geheugenklinieken, en thuiszorgwinkels. Daarnaast was er uitwisseling georganiseerd via diverse congressen en seminars rondom dementie, met als verbindend thema “Defeating Dementia”. Een buitengewoon intensieve, inspirerende en indrukwekkende reis, langs Beijing, Shanghai en Hong Kong – die in zichzelf al werelden van verschil vertegenwoordigen.
Hoewel de Chinese bevolking gemiddeld genomen iets jonger is dan de Nederlandse, wordt de ouderenzorg in China met grotendeels dezelfde ontwikkelingen geconfronteerd als Nederland: het aantal ouderen groeit relatief sterk, en mensen worden gemiddeld ook ouder dan voorheen. Met name bij de “oudere” oudere (i.e., 80+) zien we een toename in het aantal complexe zorgvragen, waaronder ook dementie en dan vooral de ziekte van Alzheimer.
Er zijn ook verschillen: de gemiddelde levensverwachting ligt in China wat lager dan in Nederland, vooral bij mannen; bij vrouwen scheelt dit niet veel. De gezondheidsverschillen zijn binnen China groter dan in Nederland – vooral tussen de grote steden en het platteland. China kent weliswaar wat minder welvaartsziektes (hoewel dit aantal wel toeneemt), maar meer ernstige longaandoeningen (e.g., longkanker, COPD), vanwege luchtvervuiling en roken.
Wat bij ons bezoek direct opviel was de enorme schaal waarop alles is geregeld in China; een wijkcentrum ergens op een hoek in de binnenstad van Beijing bedient gerust 120,000 mensen, een ‘pilot’ voor een geheugenapp met 70,000 gebruikers is geen uitzondering, en we bezochten een ziekenhuisketen die een werkgebied van 100 miljoen inwoners bestrijkt.
Net als in Nederland zijn er ook in China grote tekorten in de ouderenzorg. Waar de Nederlandse na-oorlogse babyboom vooral in de decennia direct na 1945 plaats had, zag China een bevolkingsexplosie in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. In antwoord daarop voerde de Chinese regering de eenkindpolitiek in: tussen 1979 en 2015 werd het strafbaar om als koppel meer dan 1 kind te hebben. Mede hierdoor, alsook de relatief lage pensioensleeftijd, is het tekort aan potentiële zorgprofessionals en mantelzorgers groot. Dit tekort wordt de komende jaren enkel schrijnender.
In China is de schaal waarop deze vraagstukken zich afspelen vele malen groter dan in Nederland – er wonen meer dan 1,4 miljard mensen, zo’n 80 keer de Nederlandse bevolking. In 2040 zullen er in China naar verwachting 400 miljoen mensen zijn van boven de 60. De regering van China zet nu met een meerjarenplan in op meerdere fronten tegelijk om dit tij te keren, waarbij zelfredzaamheid thuis en een sterk sociaal steunsysteem vanuit familie en community een centrale plek innemen. Ook zet China vol in op de mogelijkheden van technologische innovatie om de zorg te ontlasten. Het is echter een uitdagende puzzel waar, net als in Nederland, nog veel stukjes lijken te ontbreken.
Tijdens ons bezoek werd de Nederlandse VWS delegatie met veel warmte en openheid ontvangen. Chinese collega’s uit medische wetenschap, zorg, en technologie timmeren hard aan de weg om de grote uitdagingen in de ouderenzorg het hoofd te bieden, en zoeken hiervoor ook de samenwerking met partners in Nederland. We ervaren grote overeenkomsten in onze gezamenlijke doelstelling om de kwaliteit van leven van onze oudere medemens te behouden en te bevorderen. Het onderzoek naar de neurobiologische markers van dementie, farmacologische interventies, preventie en psychosociale programma’s zijn van hoog niveau. Ook in China kijkt men naar de mogelijkheden van digitale toepassingen in zorg en ondersteuning (e-health, apps, zorg-op-afstand, AI), maar de implementatie hiervan is in intramurale en extramurale settings nog redelijk minimaal.
China kent wel een forse doorzettingsmacht, inherent aan de schaal en het politieke systeem. Getuige hiervan zijn de grootschalige screeningsprogramma’s die men heeft opgetuigd via de wijkcentra, waarbij de Chinese oudere standaard een heel pakket aan fysieke en digitale tests ondergaat om mentale en fysieke gezondheid vast te stellen. Men kan vervolgens beschikken over tablets met een breed scala aan trainings-apps waar, in gegamificeerde vorm, allerlei cognitieve taakjes kunnen worden geoefend (o.a., cognitieve controle, geheugen, aandacht, taal), en tevens vooruitgang of achteruitgang kan worden bijgehouden.
Wat ook opviel was de naadloze integratie van de moderne geneeskunde met de traditionele geneeskunst in ziekenhuizen en zorgcentra. Zowel in behandeling als in dagbesteding bestaan beiden vormen naast elkaar, en lijken bij te dragen aan het menselijk welzijn. Het belang van o.a. aanraking en massage, van muziek, van kruiden en geur, en meer geritualiseerde fysieke beweging (e.g., tai chi) onderstreept ook het belang voor ons om verder te kijken dan puur digitale interventies, dan wel deze te verrijken met de multimodaliteit die inherent is aan mens-zijn. Een inspiratiebron voor warme technologie.
Onze reis van Beijing via Shanghai naar Hong Kong kan in zekere zin worden beschouwd als een reis door de tijd, waarbij elke stad een uniek tijdperk vertegenwoordigt in de geschiedenis en ontwikkeling van China. Het contrast tussen de oude keizerlijke pracht van Beijing, de snelle modernisering in Shanghai en de kosmopolitische uitstraling van Hong Kong vertelt het verhaal van China’s dynamische reis door de tijd, gedreven door industrialisatie, economische hervormingen en technologische vooruitgang, maar ook, op al deze plaatsen, doordrenkt met traditie. Vanuit Europees perspectief lijkt Hong Kong een goed bruggenhoofd te zijn naar mainland China, omdat het qua taal, cultuur en zorgsysteem wat dichterbij het Westen staat. Hong Kong heeft daarnaast grote ambities op het gebied van de gerontechnologie en ouderenzorg, met substantiële investeringen in onderzoekscentra en living labs.
Al met al heeft deze missie ons een venster geboden op overeenkomsten en verschillen tussen Nederland en China, maar met een gedeelde horizon van synergie en samenwerking waarin we veel van elkaar kunnen leren.
